Học Phân tích Kỹ thuật chuẩn CMT (Hồi II - Chương 4): Cách tâm lý ảnh hưởng đến xu hướng & Cách xu hướng được xác định trong thực chiến (Bài 2)

Cách mà Tâm lý của các nhà đầu tư ảnh hưởng đến Xu hướng thị trường?

• Như chúng ta đã tìm hiểu trong các bài biết trước, CUNG và CẦU chi phối giá của bất kỳ hàng hóa nào. Điều này cũng diễn ra trên thị trường chứng khoán. Khi người bán và người mua đồng ý về một giao dịch, sẽ xác định giá cả của tài sản đó.
• Nếu có một số lượng đáng kể các giao dịch chỉ xảy ra ở một mức giá, thì giá đó cho chúng ta biết rằng Cung và Cầu đang ở trạng thái cân bằng tạm thời và cả phe mua và phe bán đều hài lòng. Tuy nhiên, trên thị trường tài chính, rất hiếm khi giá đạt được trạng thái cân bằng dài hạn. Giá liên tục thay đổi. Chúng có thể dao động với gia tốc nhỏ hoặc lớn; chúng có thể tăng hoặc giảm; hoặc cả hai. Bất kể biến động giá là như thế nào, cuối cùng nó vẫn được xác định bởi kỳ vọng và sức mạnh của phe mua và phe bán. Tuy nhiên, nếu kỳ vọng là tăng, nhưng dòng tiền không chảy vào thị trường, giá sẽ vẫn như cũ hoặc thậm chí giảm. Tất nhiên, kỳ vọng luôn thay đổi, và động lực của thị trường (dòng tiền) cũng vậy. Nên sẽ không có gì là bất biến và ổn định trên thị trường tài chính.
• Khi giá đi theo một hướng cụ thể, nó được gọi là có xu hướng (trending). Xu hướng cho chúng ta biết rằng có sự mất cân bằng của Cung và Cầu theo một hướng nào đó. Có một quan điểm không chính xác đó là khi thị trường có xu hướng, có nghĩa là có nhiều người mua hơn người bán hoặc ngược lại. Tuy nhiên, trong mỗi giao dịch, số lượng người mua và người bán luôn bằng nhau, và do đó, luôn có trạng thái cân bằng tạm thời giữa người mua và người bán tại thời điểm đó. Điều tạo nên xu hướng là sức mạnh của người mua hoặc người bán — họ có đủ hàng hay tiền không? — Và tâm lý của người mua và người bán, cảm xúc sợ hãi hoặc lòng tham thúc đẩy hành động của họ?
• Các nghiên cứu hành vi cho thấy, Cơ Chế Phản Hồi Tích Cực (Positive Feedback Mechanism) trong bản năng của con người có thể giúp duy trì một xu hướng trên thị trường tài chính. Ví dụ: trong một xu hướng tăng, những người mua đã thu lợi (chốt lời) có xu hướng tiếp tục trở thành người mua trong tương lai và những người đã bỏ lỡ cơ hội mua trước đó, cũng sẽ mua vào trong tương lai khiến cho xu hướng giá tiếp tục đi lên. Chính vì thế, trong một khoảng thời gian nhất định, giá có thể tìm về các giá trị trung bình, nhưng chúng có xu hướng tăng, giảm hoặc đi ngang. Ví dụ, nếu giá đang tăng, thì người mua phải có kỳ vọng tích cực hơn và sẵn sàng và có thể đặt nhiều tiền hơn để mua vào. Ngược lại, nếu giá giảm, người bán phải có kỳ vọng tiêu cực mạnh hơn và đặt cược nhiều tiền vào các vị thế bán lớn hơn. Do đó, xu hướng giá cho chúng ta biết sức mạnh, “tính hiếu chiến” và sự lo lắng có trên thị trường. Đối với nhà phân tích kỹ thuật, việc nghiên cứu lý do đằng sau những kỳ vọng, tâm lý, hành vi thao túng xu hướng giá,… là không quan trọng; miễn là nó tiếp tục!

* Cơ Chế Phản Hồi Tích Cực (Positive Feedback Mechanism): Là một quá trình trong đó một nhiễu loạn nhỏ sẽ dẫn đến sự gia tăng cường độ nhiễu loạn, xảy ra trong một vòng phản hồi. Nghĩa là, A tạo ra nhiều B hơn, từ đó tạo ra nhiều A hơn. Tâm lý này thường được tìm thấy trong các loài động vật có tâm lý bầy đàn. Một bầy cừu thấy chó sói sẽ chạy trước, tạo ra 1 tâm lý hoảng loạn, và tâm lý hoảng loạn này lại khiến cho một bầy cừu khác chạy theo, dẫn đến một sự hoảng loạn mang tính chất bầy đàn.

Xu hướng được xác định như thế nào?

• Tất nhiên, xu hướng không bao giờ tăng hoặc giảm theo một đường thẳng. Nếu thực tế đúng như vậy, sẽ quá dễ dàng để các nhà giao dịch có thể làm giàu. Thay vào đó, xu hướng sẽ đi theo 1 HƯỚNG hơn là 1 ĐƯỜNG. Mặc dù xu hướng của thị trường đôi khi rất rõ, nhưng rất nhiều nhà giao dịch khi tham gia thị trường thường nghi ngờ và muốn đi ngược lại xu hướng đó.
• Đôi khi, có thể là các nhà kinh doanh chênh lệch giá, những người đặt cược chống lại xu hướng, hoặc áp lực chốt lời ngắn hạn chỉ đang khiến cho giá điều chỉnh. Nói cách khác, giá dao động qua lại theo các xu hướng nhỏ hơn, dọc theo xu hướng lớn hơn của nó. Điều này làm cho việc xác định khi nào xu hướng lớn đảo chiều trở nên khó khăn bởi vì đôi lúc sự đảo chiều chỉ trông giống như 1 xu hướng nhỏ trong xu hướng lớn hơn mà thôi. Ngoài ra, giá đôi khi cũng cần “nghỉ ngơi” trong một xu hướng và đi ngang khi đang có những hành động chốt lời ngắn hạn. Tâm lý học đằng sau những điều này khá thú vị, nhưng nó không liên quan đến cuộc thảo luận hiện tại của chúng ta. Chúng ta chỉ đơn giản cần xác định xu hướng và các dấu hiệu cho thấy xu hướng đó đang kết thúc hoặc thay đổi mà thôi.

Đỉnh và Đáy

• Cách dễ nhất để xác định xu hướng là quan sát các đỉnh và đáy trong một loạt các dao động giá. Nếu các đỉnh nằm cao hơn các đỉnh trước đó và các đáy nằm cao hơn các đáy trước đó, thì xu hướng chính là xu hướng tăng. Như bạn có thể thấy trong hình dưới, nó chỉ đơn giản là như vậy. Nếu đỉnh và đáy thấp hơn các đỉnh và đáy trước đó, xu hướng chính sẽ là xu hướng giảm. Nếu các đỉnh và đáy nằm rải rác, không có quy luật cụ thể, xu hướng là không thể xác định được và nếu các đỉnh và đáy nằm ở cùng mức giá tương đối thì xu hướng là đi ngang.

• Để xác định vị trí của Đỉnh và Đáy, chúng ta chỉ cần sử dụng biểu đồ. Nhiều nhà phân tích sử dụng biểu đồ Thanh đứng hoặc biểu đồ Nến để vẽ các đường biểu diễn xu hướng. Có nhiều cách để thực hiện việc này, và chúng sẽ được thảo luận ở phần sau của chương.

Áp dụng thực tế:

Tạm thời mình sẽ dừng phần lý thuyết lại tại đây, và đi đến 1 số ví dụ trong thực tế. Có thể anh em sẽ cảm thấy những kiến thức trên đơn giản, và hiển nhiên, nhưng để ứng dụng được những cái đơn giản, nhưng có hiệu quả vào 1 môi trường thực tế là không dễ. Sau đây là 1 vài ví dụ thực tế trên thị trường thực cũng như một vài lưu ý và một vài những mẹo mà mình muốn gửi gắm tới anh em (không nằm trong giáo trình):

• Hãy cực kỳ để tâm đến xu hướng trên các khung thời gian W1 & D1: Phải nói mình là 1 fan hâm mộ của 2 khung thời gian này, chúng cung cấp cho chúng ta những cái nhìn rất rõ ràng về xu hướng, và là những khung thời gian chính định hình phương án giao dịch.
• Trong xu hướng giảm, hãy bán khống, nhưng cũng cần chú ý đến thời điểm các đáy cao dần được hình thành, vì đó có thể là thời điểm xu hướng sắp đảo chiều. Sự đảo chiều chỉ được xác nhận khi giá phá vỡ và đóng cửa trên đỉnh trước đó. Ngược lại trong xu hướng tăng, hãy mua vào, nhưng cũng cần chú ý đến thời điểm các đỉnh thấp dần xuất hiện, vì đây có thể là thời điểm xu hướng sắp đảo chiều. Sự đảo chiều được xác nhận khi giá phá vỡ và đóng cửa dưới đáy trước đó: Đây là 1 lưu ý rất quan trọng, nó được xây dựng dựa trên khái niệm xu hướng tăng là xu hướng có đỉnh&đáy cao dần trong khi xu hướng giảm là xu hướng có đỉnh&đáy giảm dần. Chúng ta hãy lấy ví dụ về cổ phiếu TCB:

Trong ví dụ trên, rõ ràng thời điểm năm 2019-2020, cổ phiếu đang trong 1 xu hướng giảm với các đỉnh/đáy thấp dần. Nhưng tại điểm [1], một đáy cao hơn đã xuất hiện, và khi giá phá vỡ đỉnh trước đó, nó cung cấp cho chúng ta tín hiệu xu hướng đảo chiều.



Trong xu hướng tăng sau đó, giá tạo các đỉnh-đáy cao hơn (được đánh dấu bằng chữ X), nhưng khi các đỉnh thấp hơn xuất hiện, chúng ta cần phải chú ý về khả năng đảo chiều. Và 1 tín hiệu phá vỡ đáy đã chính thức xác nhận cấu trúc đã chuyển sang đỉnh-đáy thấp hơn.



Trong ví dụ với HĐTL Đậu nành phía trên, giá tạo 1 loạt các đỉnh-đáy cao dần (X) trong xu hướng tăng. Đến khi giá tạo các đỉnh thấp hơn, chúng ta sẽ cần cẩn thận với 1 sự đảo chiều xu hướng. Tuy nhiên, các mức đáy thấp hơn vẫn chưa được hình thành bởi giá chưa phá vỡ xuống dưới các đáy trước đó. Sau đó, giá lại đảo chiều và phá vỡ các đỉnh cũ, tạo nên đỉnh cao hơn, nên chúng ta khẳng định xu hướng tiếp diễn. Mặc dù tín hiệu tiếp diễn xu hướng này không kéo dài lâu và giá lại đảo chiều giảm, nhưng đây là 1 điều bình thường, mời anh em cùng đi đến lưu ý tiếp theo:

• Mặc dù lý thuyết trên sẽ giúp chúng ta dễ dàng xác định xu hướng hơn, nhưng sẽ có lúc chúng ta SAI. Mặc dù vậy, nó vẫn giúp chúng ta loại bỏ các quyết định cảm tính: Nhân vô thập toàn, trời đất cũng có những thứ thiếu sót huống chi là con người, nên chúng ta không thể đúng 100%, miễn là khi đúng anh em kiếm được nhiều hơn khi sai là được. Chúng ta cùng đến với những ví dụ mà khi chúng ta SAI:

Trong ví dụ trên là 1 ví dụ mà chúng ta sai, mặc dù xu hướng đã có những dấu hiệu đảo chiều, với cấu trúc đỉnh-đáy cao hơn, nhưng nó không duy trì được lâu. Đây là 1 ví dụ với 1 giao dịch mà bắt buộc chúng ta phải dừng lỗ nếu giao dịch.

• Ví dụ về cách áp dụng trong thực tế:

Chúng ta quay lại với biểu đồ ZS (Đậu tương) phía trên, giá đã tạo các đỉnh thấp hơn, chúng ta sẽ bán khống nếu đáy gần nhất bị phá vỡ, bởi nó sẽ là tín hiệu xác nhận cấu trúc đỉnh-đáy thấp hơn: