Nguyên tắc và chiến lược trading chứng khoán phái sinh

Thị trường chứng khoán phái sinh (CKPS – Hợp đồng tương lai) chính thức ra đời từ tháng 08/2017, với đặc tính đòn bẩy cao, có thể kiếm lợi nhuận ngay cả khi thị trường sụt giảm, đây là kênh đầu tư nhanh chóng tạo ra lợi nhuận nhưng đồng thời mức độ rủi ro cũng cao tương ứng. Tuy nhiên, với các chiến lược hành động đúng đắn; đồng thời, cố gắng né tránh những sai lầm mà NĐT hay mắc phải trong quá trình trading CKPS có thể cải thiện hiệu quả đầu tư và giảm thiểu thiệt hại trong quá trình trading. Bên dưới là bộ nguyên tắc được tôi biên soạn và sẽ tiếp tục hoàn thiện theo thời gian dựa trên kinh nghiệm trading PS cũng như đúc rút từ những sai lầm mắc phải trong quá trình trading CKPS.
Nguyên tắc thứ nhất: thuận theo xu hướng
Nếu thực sự muốn kiếm được lợi nhuận từ CKPS, ngay từ đầu NĐT nên xác định tâm thế sẽ mở vị thế Long/Short dựa trên xu thế chủ đạo của thị trường. Nếu các chỉ báo trên thị trường đã củng cố cho các tín hiệu thị trường đã xác lập Uptrend thì vị thế chủ đạo mà NĐT duy trì trong suốt quá trình trading nên là Long và ngược lại khi xu hướng Dowtrend được xác lập thì vị thế chủ đạo mà NĐT nắm giữ sẽ là Short. Các vị thế mở sẽ được duy trì cho đến khi có các tín hiệu đảo chiều xu hướng đáng kể xuất hiện.



# Sai lầm: Trước đây, tôi đã từng chứng kiến nhiều NĐT mở các vị thế chống lại xu hướng thị trường dẫn đến những thiệt hại đáng kể. Hoặc đối với chính bản thân tôi, chẳng hạn thời điểm tháng 10/2017, quan điểm của tôi và hầu hết những nhà PTKT lúc đó dựa trên các chỉ báo chỉ dự phóng thị trường có thể đạt đỉnh trong năm tại ngưỡng 850 – 900. Trong thời gian đầu, tôi liên tiếp đánh bại thị trường từ tháng 8 đến tháng 10. Nhưng khi chỉ số đạt đến ngưỡng 850 tôi bắt đầu chuyển sang vị thế short trong khi chưa có chỉ báo nào đáng tin cậy cho thấy khả năng thị trường đảo chiều. Tôi bị thiệt hại từ thời điểm đó. May mắn là tôi biết nếu chống lại xu thế thì thiệt hại sẽ kéo dài nên tạm thời rút ra. Sau đó, được chứng kiến nhiều NĐT bị thiệt hại nặng nề khi chống lại xu thế chỉ bằng việc mở vị thế Short liên tục, càng lên càng Short với hi vọng TT sẽ đảo chiều. Rất tiếc, khi thị trường bước vào các nhịp tăng giá về sau thì nó càng lúc càng tăng mạnh nên nhiều NĐT nhanh chóng bị cháy tài khoản.
# Giải pháp: Đối với một xu hướng thị trường đang được duy trì như Uptrend/Dowtrend, NĐT nên kiên trì nắm giữ vị thế chủ đạo thuận theo xu hướng thị trường. Nếu các nhịp điều chỉnh/phục hồi ngược với xu hướng chính xuất hiện thì NĐT nên kiên nhẫn chờ TT chỉnh về điểm hỗ trợ hoặc phục hồi về điểm kháng cự tại các đường MA để tiếp tục mở vị thế thuận theo xu thế thị trường.
Nguyên tắc trading trong ngày
Mặc dù hầu hết chúng ta đều nhận thấy ưu điểm của việc trading CKPS dựa trên xu thế dài hạn nhưng sức cám dỗ của việc lướt sóng trong phiên của CKPS là không thể chối cãi. Tuy nhiên, việc trading chứng khoán phái sinh trước hết cần lưu ý nguyên tắc quan trọng nhất là tránh những sai lầm mà NĐT hay mắc phải, hạn chế thiệt hại trước khi nghĩ đến việc tìm kiếm lợi nhuận. Hơn nữa, việc trading CKPS trong ngày rất dễ dẫn đến sự sao nhãng đối với xu hướng chính của thị trường và gây thiệt hai do đi chệch hướng tầm nhìn dài hạn ban đầu.
Bên dưới là những nguyên tắc mà NĐT cần lưu ý.
# Nguyên tắc 1: Không chống lại xu hướng chính.
Bên trên đề cập đến việc nắm giữ vị thế dựa trên xu hướng dài hạn. Nhưng để mở vị thế trading CKPS trong ngày, NĐT trước hết nên dựa trên xu thế hiện hữu của thị trường. Việc mở vị thế đầu ngày nên thuận theo xu hướng đang hiện hữu. Chẳng hạn, xu thế của thị trường các phiên giao dịch gần đây đang là Uptrend thì NĐT phải ưu tiên mở vị thế Long trước. Việc mở vị thế Short chỉ diễn ra khi chỉ số tiệm cận đến ngưỡng kháng cự và xuất hiện các tín hiệu suy yếu đe dọa xu hướng trước đó. NĐT cần lưu ý 2 điểm nhỏ sau: thứ nhất, không vội vàng mở vị thế Short ngay đầu phiên, đặc biệt là khi chỉ số đang giằng co ở điểm giữa range dao động, gần mức tham chiếu hoặc chỉ số đang giảm điểm (vì trong xu hướng tăng, nếu đầu ngày chỉ số giảm điểm thì khả năng bật tăng trở lại để tiếp tục Uptrend vào phiên chiều dễ xảy ra hoặc ngược lại trong xu hướng giảm, nếu đầu ngày mở cửa thị trường xanh, thì khả năng là hồi bulltrap đầu phiên và sau đó giảm điểm về phiên chiều để tiếp tục xu hướng giảm). Thứ hai, thật kiên nhẫn chờ đến khi chỉ số đang xanh và tiến gần cận trên của điểm cao nhất trong phiên và mở vị thế Short.
# Nguyên tắc 2: Không vội vàng mở vị thế ngay đầu ngày hoặc tại các ngưỡng tham chiếu
Thông thường đầu phiên giao dịch, chỉ số sẽ dao động trong 1 range điểm nhất định, ví dụ như hình minh họa bên dưới.
Trong hình minh họa bên trên, tôi giả định thị trường đầu phiên giao dịch sẽ không biến động quá mạnh và sẽ dao động trong biên độ 995 đến 1.005 điểm tạo ra điểm cao nhất và thấp nhất của VN30F trong phiên. Như vậy, nếu NĐT có thể quan sát tinh ý, nhận thấy rằng các cổ phiếu trụ hoặc các cổ phiếu trong rổ VN30 không có biến động mạnh về thanh khoản hoặc chuyển động giá đáng kể thì khi chỉ số VN30F tiến đến cận trên tại 1.005 điểm, NĐT có thể mở vị thế Short. Ngược lại, khi chỉ số VN30F tiến đến cận dưới tại 995 điểm thì NĐT mở vị thế Long.
Lưu ý một điều rằng điểm High và Low chỉ đáng tin cậy khi nó được test ít nhất 2 lần: ví dụ, đầu ngày chỉ số VN30F xanh từ đầu phiên, mức tham chiếu là 1.000đ, sau đó tăng lên 1.010 và giằng co ở đây 2 nhịp sau đó suy yếu và sụt giảm trở lại thì lúc đó cận trên 1.010 là điểm đáng tin cậy để mở vị thế Short trong phiên. Ngược lại, khi chỉ số từ trạng thái xanh chuyển sang đỏ thì mức Low chỉ đáng tin cậy khi nó được test 2 lần, lúc đó có thể mở vị thế Long ở lần tiệm cận thứ 2 khi chỉ số có xu hướng giằng co không thủng.
Việc mở vị thế vội vàng ngay đầu phiên tại ngưỡng tham chiếu có thể đặt NĐT vào tình huống khó xử. Chẳng hạn như thông thường chỉ số dao động trong range xanh và đỏ giữa điểm cao nhất và thấp nhất từ lúc mở cửa đến 10h chẳng hạn. Sau đó, chỉ số bất ngờ break điểm cao nhất và tăng mạnh. Nếu NĐT vội vàng mở vị thế sớm chẳng hạn như vị thế Short, thì range dao động trong phiên quá nhỏ khiến NĐT do dự trong việc cắt lỗ hoặc chốt lời và nếu TT chuyển biến ngược với vị thế mở ban đầu và break khỏi range dao động thì NĐT trở nên bị động và có thể bị thiệt hại nặng. Do đó, cần kiên nhẫn chọn điểm thấp nhất để mở vị thế Long hoặc cao nhất trong phiên để mở vị thế Short.
Lưu ý, việc range dao động càng hẹp khiến việc trading lướt sóng vị thế càng khó, nên NĐT cần kiên nhẫn chờ range dao động trong phiên kéo giãn tầm 15 – 20đ thì có thể mở vị thế trading trong range này. Theo kinh nghiệm cá nhân, từ sau 10h thì range dao động mới rộng ra ở mức này, còn trước đó thông thường range dao động chỉ tầm 10đ, rất khó lướt sóng và dễ mở sai vị thế.
Đặc biệt, trong phiên giao dịch khi TT trở nên sôi động, các cổ phiếu trụ có chuyển động mạnh và chỉ số VN30F break điểm High hoặc Low trước đó thì NĐT có thể mạnh dạn mở vị thế Long tại điểm break lên và mở vị thế Short tại điểm break xuống. Kinh nghiệm trong quá trình trading CKPS, quan sát trong các phiên giao dịch, sau khi break thì chỉ số chuyển động rất nhanh. Tuy nhiên, ở điểm này NĐT nên lưu ý cần tránh sai lầm tiếp theo sau đây.
# Nguyên tắc 3: Hạn chế đuổi lệnh sau khi thị trường đã break và có sự tăng/giảm mạnh
Thông thường tại các điểm break trong phiên, chỉ số chuyển động rất nhanh sau đó. NĐT ban đầu do dự không mở vị thế tại điểm break thì sau đó lại quá hưng phấn, cố đua theo xu hướng đang hiện hữu dẫn đến việc mở vị thế Long khi TT đã tăng quá mạnh sau khi break. Kết quả là, sau nhịp hưng phấn chóng vánh thị trường lại trở nên kém sôi động và chỉ số VN30F quay đầu hạ nhiệt, lúc đó NĐT mắc phải sai lầm là Long ngay tại hoặc gần điểm cao nhất trong phiên của chỉ số VN30F dẫn đến thiệt hại. Hoặc trường hợp chỉ số break xuống điểm thấp nhất và sụt giảm nhanh chóng, lúc đó NĐT lại đua theo vị thế Short dẫn đến việc Short tại hoặc gần điểm thấp nhất trong phiên của chỉ số. Tai hại hơn, sau khi mắc phải sai lầm bên trên NĐT thường hay bị cuốn theo sai lầm bên dưới.
# Nguyên tắc 4: Hạn chế tiếp tục mở vị thế khi bắt đầu loạn nhịp
Thông thường sau khi mắc sai lầm khi mở sai vị thế, NĐT dần trở nên kém bình tĩnh, có tâm lý muốn mở lại vị thế mới để gỡ gạc dẫn đến chuỗi sai lầm do tâm lý không còn vững. Kém sáng suốt hơn khi mở các vị thế mới dẫn đến thiệt hại và đặc biệt, một khi đã lỗ mà phải nhìn lại gánh nặng chi phí giao dịch thì thiệt hại càng thêm thiệt hại.
Cho đến bây giờ, theo như quan sát lịch sử giao dịch, những phiên thua lỗ của tôi 90% là các phiên có tần suất mở vị thế nhiều nhất do loạn nhịp đi kèm tâm lý cố gỡ gạc (kiểu giống như một con bạc đang khát nước). Các phiên mở vị thế ở mức trung bình so với thói quen trading lại đem tới hiệu quả cao nhất. Do đó, khi nhà trading bắt đầu sai và cảm thấy bất an thì tốt nhất anh ta nên tạm thời dừng lại.
Theo kinh nghiệm cá nhân, nếu NĐT mở vị thế sai 2 lần liên tiếp thì nên mạnh dạn đóng vị thế, cắt lỗ và dừng việc trading ít nhất 30’ để tinh thần sáng suốt trở lại. Thông thường kể cả việc trading cả phiên đem đến lợi nhuận lớn nhưng chỉ cần mở sai vị thế và loạn nhịp thì chỉ trong vòng 30’ có thể đánh mất hết thành quả cả phiên. Khi một trader bắt đầu đi sai hướng thì việc tốt nhất mà anh ta nên làm là không làm gì cả.
# Nguyên tắc 5: Đối với các phiên giao dịch không rõ xu hướng hoặc Sideway
Theo kinh nghiệm cá nhân, khi thị trường có trend sóng chủ đạo thì việc tìm kiếm lợi nhuận từ CKPS là khá hiệu quả và hấp dẫn. Ngược lại, trong các nhịp thị trường sideway không có xu hướng hoặc khó đoán định, nếu NĐT không tuân thủ các nguyên tắc và chiến lược vạch sẵn rất dễ dẫn đến thiệt hại. Trong 1 thị trường Sideway thì chiến lược hợp lý mà NĐT cần áp dụng là chiến lược trading trong range giá được đề cập trong nguyên tắc #2 bên trên. Theo kinh nghiệm của tôi, trong các giai đoạn như thế này, NĐT nên kiên nhẫn chờ mở vị thế sau 10h khi range giá đã hình thành và đã được test thành công mức High và Low, chiến lược này được tôi áp dụng khá hiệu quả trong thực tế. Đồng thời, lưu ý 1 điểm là vì thị trường sideway, khiến NĐT sẽ khó xác định được xu hướng đóng cửa vào cuối phiên của chỉ số, ở tình huống này đề xuất của tôi là NĐT mạnh dạn đóng vị thế trước 2h, vì khung thời gian từ 2h đến 2h45 chỉ số thường có biến động rất mạnh, nếu chúng ta đoán đúng nhịp chốt vào cuối phiên thì thành quả lớn ngược lại thì có thể dẫn đến thiệt hại lớn vì những phiên sideway thế này nhà cái đánh rất shock và khó lường vào cuối phiên.
# Nguyên tắc 6: Sự phân kỳ của 2 chỉ số VN30 và VN30F
Hiện tượng phân kỳ giữa 2 chỉ số cơ sở và phái sinh được tôi quan sát và đúc rút từ những sai lầm cá nhân như sau: chẳng hạn trong một xu hướng thị trường Dowtrend, chỉ số VN30F đang là 930 trong khi VN30 là 945. NĐT nhận định, chỉ số cơ sở tiếp tục giảm và thông thường nhà cái sẽ tiếp tục đánh giảm VN30 về 940 khiến NĐT có cảm giác thị trường sẽ tiếp tục điều chỉnh dẫn đến mở vị thế Short tại 930. Nhưng lúc đó nhà cái lại kéo VN30F ngược với đà giảm của VN30 cơ sở, sau đó mới kéo VN30 cơ sở sau, khiến NĐT mở vị thế Short ngay đáy của thị trường. Sau đó thị trường quay đầu khiến NĐT trở nên bị động và dễ thiệt hại nặng.
Hoặc ngược lại trong 1 Uptrend, sự phân kỳ diễn ra khi VN30F tăng trước VN30. Ví dụ, VN30F là 960 trong khi VN30 là 950, điều này khiến NĐT rơi vào tình huống là anh ta nhận định VN30 cơ sở tiếp tục tăng nên muốn mở vị thế Long, nhưng lúc này VN30F đã +10 đ so với VN30. Lúc đó, nhà cái lại kéo VN30 lên 955, NĐT nhận thấy nhận định của mình là đúng, anh ta đua mở vị thế Long tại 960. Sau đó, nhà cái lại đánh úp chỉ số VN30F giảm về 955 trong khi kéo VN30 cơ sở lên 955, đưa 2 chỉ số tiến sát về nhau. Thậm chí, là đánh ngược VN30F về 950 dẫn đến thiệt hại cho NĐT.
Kinh nghiệm rút ra là, hạn chế mở vị thế thuận khi VN30F đang có độ chênh lớn so với VN30. Cụ thể, nếu VN30F đang âm từ 10 – 15 điểm so với VN30 thì hạn chế Short, ngược lại nếu VN30F đang dương 10 – 15đ so với VN30 thì hạn chế mở vị thế Long. Ngược lại, đối với các NĐT có thể xác định được điểm đảo chiều của chỉ số cơ sở có thể chủ động mở vị thế ngược lại, các hiện tượng phân kỳ xuất hiện nếu NĐT có thể tận dụng tốt thì cũng là cơ hội để tìm kiếm những khoản lợi nhuận lớn khi chỉ số đảo chiều.
Một kinh nghiệm khác đối với hiện tượng phân kỳ là xu hướng phân kỳ giữa 2 chỉ số thường sẽ có hẹp vào phiên ATC và ATO.
Lưu ý điểm này để quyết định liệu có nên đóng vị thế trước ATC hay không, hoặc có thể tận dụng mở vị thế ngược giữa 2 chỉ số để kiếm lợi nhuận khi 2 chỉ số kéo sát vào nhau trong phiên ATC.
# Nguyên tắc 7: Chiến lược 10 – 15 – 20
Chiến lược 10 – 15 – 20 được tôi quan sát và học hỏi từ kinh nghiệm trading phái sinh của đồng nghiệp. Các ngưỡng 10 – 15 – 20 là các điểm chẵn mà NĐT cần lưu ý, nếu xu hướng chính đã tăng/giảm 10 – 15 hoặc 20 điểm thì sẽ có 1 nhịp điều chỉnh/hồi phục ngược với xu hướng trước đó. Đặc biệt là mốc 20đ. Khi chỉ số tăng hoặc giảm 1 nhịp dài 20 điểm thì thông thường sẽ có nhịp điều chỉnh/phục hồi đáng kể. Thậm chí tại đó diễn ra quá trình đảo chiều xu hướng. Nguyến tắc này có thể được đúc kết thành 1 chiến lược giao dịch đối với những NĐT đủ kiên nhẫn chờ đợi các nhịp sóng dài này xuất hiện và mở vị thế ngược lại. Chiến lược này được tôi mô tả và thống kê trong chart phút của VN30 trong hình bên dưới.
# Nguyên tắc 8: Ngàn “KHÔNG” trong trading CKPS
Chứng khoán cơ sở vốn là kênh đầu tư mà ở đó phần lớn sai lầm dẫn đến thiệt hại của NĐT xuất phát từ hành vi tâm lý. Với đặc tính đòn bẩy cao, biến động mạnh, CKPS càng không phải là kênh đầu tư dành cho những NĐT tâm lý yếu. Và dưới đây là những nguyên tắc “KHÔNG” mà NĐT cần tránh
1/ Không đánh PS khi cảm thấy không thoải mái.
2/ Không đánh PS khi đang giận người yêu.
3/ Không đánh PS khi đang có mâu thuẫn vợ chồng.
4/ Không đánh PS khi trời mưa thì cảm thấy bực, gặp nắng thì cảm thấy oi bức.
5/ Không đánh PS khi đang cố kiếm tiền trả tiền nhà, mua sữa cho con,…

Nói chung KHÔNG đánh phái sinh khi TÂM KHÔNG TĨNH
( sưu tầm)