Nhiều nhân tố đang đe doạ "Hiệu ứng tháng Giêng", điều gì có thể khiến thị trường lao dốc?

Chứng khoán Mỹ kết thúc năm 2023 đầy sôi động với việc nó đã tăng tốc trong hai tháng cuối năm, đưa chỉ số Dow đạt mức cao kỷ lục và chỉ số S&P 500 cũng tiến gần đến một cột mốc tương tự.

Nhưng sau đợt tăng giá mạnh mẽ như vậy, một số nhà quản lý danh mục đầu tư và chiến lược gia lo ngại rằng thị trường có thể sẽ không thể giữ được sự hưng phấn.

Theo dữ liệu của FactSet, thay vì tạo ra một động lực thuận lợi cho thị trường, nhiều người lại lo ngại rằng “hiệu ứng tháng Giêng”* có thể bị đảo ngược khi các nhà đầu tư đua nhau chốt lãi với S&P 500 tăng 24% vào năm 2023.


James St. Aubin, chiến lược gia đầu tư chính tại Sierra Investment Management, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với MarketWatch: “Bất cứ khi nào có một đợt bùng nổ lớn như vậy, rất dễ có các làn sóng chốt lời. Sẽ không có gì ngạc nhiên khi thấy thị trường hạ nhiệt một chút sau một đợt tăng mạnh.”

Từ việc định giá cao, đến các chỉ báo tâm lý lạc quan, dữ liệu kinh tế, địa chính trị nhiều thứ khác nữa, đây là một số điều có thể thúc đẩy thị trường trong tháng 1.

Thị trường chứng khoán Mỹ đã "quá mua"

Một thước đo kỹ thuật được các nhà quản lý danh mục đầu tư và nhà phân tích kỹ thuật ở Phố Wall theo dõi rộng rãi đã cho rằng chứng khoán Mỹ đang ở trạng thái quá mua trong một tháng.

Theo dữ liệu của FactSet, chỉ số sức mạnh tương đối (RSI) 14 ngày của S&P 500, một chỉ báo động lượng quan trọng đã tăng lên tới 82,4 vào ngày 19 tháng 12, mức cao nhất kể từ năm 2020.


Mặc dù chỉ số RSI đã giảm trở lại nhưng nó vẫn tiếp tục dao động quanh mức 70, mức được các nhà phân tích coi là ngưỡng “mua quá mức”.

Tâm lý đã chuyển từ cực kỳ giảm sang cực kỳ tăng

Theo cuộc khảo sát tâm lý hàng tuần của Hiệp hội các nhà đầu tư cá nhân Hoa Kỳ, chỉ trong khoảng thời gian hai tháng, các nhà đầu tư đã chuyển từ trạng thái kỳ vọng giảm mạnh sang kỳ vọng tăng mạnh.

Điều đó sẽ khiến các nhà đầu tư phải tạm dừng và nghĩ lại bởi thước đo này được coi là một chỉ báo ngược đáng tin cậy. Khi tâm lý trở nên 'căng thẳng' theo một trong hai hướng, nó có thể báo hiệu rằng thị trường sắp chuyển hướng. Các nhà đầu tư nói rằng đó là những gì đã xảy ra vào tháng 7 và cả vào tháng 10 sau khi S&P 500 chạm đáy thị trường gấu năm 2022.


Theo cuộc khảo sát của AAII được công bố trước kỳ nghỉ lễ Giáng sinh, gần 53% số người được hỏi cho biết họ lạc quan, cao nhất kể từ tháng 4 năm 2021. Con số đó đã giảm một chút trong tuần này, nhưng vẫn cao so với mức từ tháng 10.

Chỉ số VIX ở mức cực kỳ thấp

“Thước đo nỗi sợ hãi” được yêu thích của Phố Wall đang cho thấy mọi điều rõ ràng. Đối với một số người, đó là lý do đủ để lo lắng.

Chỉ số biến động Cboe VIX , hay còn gọi là Vix, đo lường mức độ biến động ngụ ý hoặc mức độ biến động mà các nhà giao dịch kỳ vọng về S&P 500 trong tháng tới dựa trên hoạt động giao dịch trong các hợp đồng quyền chọn gắn liền với chỉ số.

Vào tháng 12, Vix lần đầu tiên giảm xuống dưới 12 lần đầu kể từ trước khi đại dịch COVID-19 xảy ra.


Nancy Tengler, Giám đốc điều hành và CIO của Laffer Tengler Investments, cho biết trong bài bình luận gửi qua email rằng cô ấy đang theo dõi chặt chẽ Vix. Khi mức độ biến động bắt đầu tăng lên, các nhà đầu tư nên cân nhắc loại bỏ một số cổ phiếu khỏi danh sách đầu tư.

Những tiến bộ trong việc hạ nhiệt lạm phát có thể đình trệ

Một số nhà đầu tư đã lo lắng về báo cáo lạm phát tiếp theo của Mỹ dự kiến công bố vào ngày 11/1. Dự báo lạm phát hiện tại của Fed Cleveland cho thấy chỉ CPI cơ bản tăng hơn 0,3% trong tháng 12. Nếu điều này được chứng minh là chính xác thì đây sẽ là chỉ số lạm phát nóng nhất kể từ tháng 5.

Và ngay cả khi lạm phát cơ bản giảm đi một chút, thị trường cổ phiếu có thể không chào đón nó bằng sự nhiệt tình như trước đây.

Larry Adam, giám đốc đầu tư tại Raymond James bình luận rằng: “Hy vọng CPI của Mỹ trong tháng 12 sẽ tiếp tục cho thấy xu hướng giảm phát, mặc dù câu hỏi đặt ra là: liệu thị trường có thể tiếp tục tăng trưởng nhờ động lực này hay không?"

Báo cáo mùa thu nhập có thể gây thất vọng

Trong ba quý liên tiếp bắt đầu từ ba tháng cuối năm 2022, các công ty lớn nhất của Hoa Kỳ đã chứng kiến thu nhập của họ giảm so với cùng kỳ năm trước.

“Suy thoái thu nhập” này cuối cùng đã kết thúc vào quý 3, nhưng câu hỏi hóc búa mà các nhà đầu tư hiện phải đối mặt là liệu các công ty có thể đáp ứng được kỳ vọng cao của Phố Wall vào năm 2024 hay không.

Các chiến lược gia cho biết sự bùng nổ của mảng phần mềm trí tuệ nhân tạo và việc nền kinh tế Mỹ tránh được suy thoái kinh tế vào năm 2023 đã giúp thúc đẩy niềm tin của các nhà phân tích về thu nhập.

Theo ước tính đồng thuận từ FactSet, các nhà phân tích kỳ vọng thu nhập tổng hợp của S&P 500 sẽ tăng 11,7% trong năm dương lịch 2024. “Thị trường đã ấp ủ con số tăng trưởng thu nhập 11,7% này trong một thời gian. Và dường như đó là hơi nhiều sự lạc quan." Goldman nói trong một cuộc phỏng vấn với MarketWatch.

Và đó không phải là tất cả...

Chắc chắn rằng danh sách các nhân tố kể trên là không đầy đủ.

Chính trị và địa chính trị cũng được đề cập rất nhiều trong các cuộc thảo luận trong giới phân tích. Các chuyên gia đầu tư cho rằng cuộc bầu cử tổng thống sắp tới của Đài Loan, vấn đề về trần nợ liên bang khác sắp xảy ra ở Mỹ, sự khởi đầu của cuộc bầu cử sơ bộ tổng thống của Đảng Cộng hòa năm 2024, các cuộc xung đột đang diễn ra ở Gaza và Ukraine, v.v. là những mối đe dọa tiềm tàng đối với sự bình ổn của thị trường.

Một số bày tỏ lo ngại rằng Kho bạc Mỹ cũng có thể sẽ châm ngòi cho một đợt bán tháo trái phiếu và cổ phiếu với thông báo hoàn trả hàng quý tiếp theo vào đầu năm 2024. Nhưng theo quan điểm của Cetera's Goldman, động lực mà các nhà giao dịch Phố Wall gọi là “ mua tin đồn, bán sự thật” có thể là mối đe dọa lớn hơn.

Lối suy nghĩ hoạt động như thế này: các nhà đầu tư đã định giá các đợt cắt giảm lãi suất mạnh mẽ của Cục Dự trữ Liên bang. Vì vậy, nếu Fed thực hiện nó, việc vội vàng chốt lời có thể khiến cổ phiếu giảm giá thay vì đẩy nó đi lên mức cao hơn. Nói cách khác, nhiều chiến lược gia tin rằng các nhà đầu tư đã định giá những đợt cắt giảm lãi suất khá tích cực của Fed.

Vì vậy, trừ khi ngân hàng trung ương tìm ra cách mang lại điều gì đó thậm chí còn lớn hơn những gì Phố Wall đang mong đợi, thì các chỉ số chứng khoán chính của Hoa Kỳ có thể gặp khó khăn để tiếp tục tăng điểm.

Goldman cho biết: “Thị trường đã tin vào tin đồn rằng chúng ta sẽ có một năm 2024 tốt đẹp hơn, rằng Fed sẽ cắt giảm lãi suất, độ rộng đó sẽ mở rộng. Có lẽ chúng ta đã thấy điều đó nằm trong giá cả rồi!"

(*) Hiệu ứng tháng Giêng là một giả thuyết cho rằng có sự bất thường theo mùa trên thị trường tài chính khi giá chứng khoán trong tháng Giêng tăng nhiều hơn bất kỳ tháng nào khác.