Những nguyên lý và lý thuyết cơ bản nhất của Tài chính hành vi giúp anh em trader hiểu rõ bản thân hơn!

Hi anh em,

Tài chính hành vi ngày càng trở thành một công cụ quan trọng trong giao dịch – nó giúp lý giải cho những quyết định giao dịch của chúng ta bằng cách kết hợp giữa lý thuyết tâm lý về hành vi và nhận thức về tài chính và kinh tế học truyền thống. Sau đây là những nguyên lý và lý thuyết cơ bản nhằm lý giải phần nào những hành vi bất thường của các nhà giao dịch. Anh em cùng tìm hiểu nhé:

Lý thuyết kỳ vọng: Nhà giao dịch có khuynh hướng xem trọng khả năng “bù đắp một khoản lỗ” quan trọng hơn khả năng kiếm được nhiều lợi nhuận hơn. Khi giao dịch có khuynh hướng mang lại lợi nhuận, họ thích nắm chắc ngay khoản lợi nhuận hiện tại hơn là cố gắng tiếp tục giữ lệnh để thu được nhiều lợi nhuận hơn trong tương lai. Lý do đằng sau là, họ phải thực hiện chốt lời để “có tiền" bù đắp cho những khoản lỗ trong tương lai.


Tâm lý xem trọng thua lỗ: Con người có kỳ vọng khác nhau đối với lợi nhuận và thua lỗ. Những bằng chứng thực nghiệm chỉ ra rằng thua lỗ sẽ khiến con người ám ảnh gấp nhiều lần so với lợi nhuận. Chúng ta có xu hướng sợ mất mát, do đó, có xu hướng giữ ở vị thế lỗ với hy vọng rằng giá cuối cùng sẽ phục hồi.

Tính toán bất hợp lý: Nhà giao dịch có xu hướng tách riêng các quyết định mà đúng ra chúng phải được kết hợp lại với nhau khiến cho họ đưa ra các quyết định nhìn tưởng là hợp lý, mà thật ra là sai lầm. Ví dụ, các nhà giao dịch thường sợ rằng nếu bán mà bị lỗ thì sẽ cảm thấy bản thân ra quyết định giao dịch kém; hoặc nghĩ rằng lỡ chốt rồi mà giá tiếp tục tăng thì sao. Thay vì suy nghĩ chúng thành từng phần riêng lẻ, chúng ta nên suy nghĩ thành 1 khối thống nhất, đó là việc dừng lỗ là 1 phần của cuộc chơi, và chốt lời cũng vậy, nếu đúng thì cứ làm!


Quá tự tin và phản ứng thái quá: Nhà giao dịch thường xem bản thân họ tốt hơn những nhà giao dịch khác, đánh giá cao bản thân hơn những gì người khác đánh giá, và họ thường phóng đại những hiểu biết của mình. Những nhà giao dịch quá tự tin thường giao dịch nhiều hơn những nhà giao dịch khác. Sự quá tự tin cũng làm tăng tính không đồng nhất trong niềm tin của nhà giao dịch. Nhà giao dịch quá tự tin cho rằng, hành động của họ ít rủi ro hơn các nhà giao dịch khác. Những nhà giao dịch quá tự tin nhiều khi hiểu sai giá trị thông tin họ nhận được, không những tính chính xác của thông tin mà còn hiểu sai cả ý nghĩa của thông tin. Sự cả tin thái quá mà một người có càng lớn, rủi ro càng cao.

Lệch lạc do tình huống điển hình: Nhà giao dịch có xu hướng không quan tâm nhiều đến những yếu tố chân lý, mà thường đặt nhiều quan tâm đến những tình huống điển hình ngắn hạn. Ví dụ khi giá BTC tăng liên tục thì nhiều nhà giao dịch cho rằng nó là việc “bình thường”, và có thể sẽ tăng tiếp tục. Nhưng khi thị trường bắt đầu đi xuống, họ không dám chấp nhận sự thật và luôn cố gắng mua vào thêm để trung bình giá trong tuyệt vọng.

Tính bảo thủ: Khi điều kiện kinh tế vĩ mô hay vi mô thay đổi, người ta có xu hướng chậm phản ứng với những thay đổi đó, và gắn nhận định của mình với tình hình chung trong một giai đoạn dài hạn trước đó. Tức là khi có niềm tin rằng nền kinh tế đang tốt, họ cho rằng kinh tế kém đi chỉ là tạm thời, dài hạn vẫn là đi lên, mà không nhận thấy có thể một chu kỳ suy thoái nhiều năm đã bắt đầu.
Phụ thuộc vào kinh nghiệm: Các kinh nghiệm, hay quy tắc học được thường giúp chúng ta ra quyết định nhanh chóng và dễ dàng hơn nhiều. Nhưng trong một số trường hợp, dựa dẫm quá nhiều vào các quy tắc đôi khi sẽ dẫn đến sai lầm, đặc biệt là khi các điều kiện bên ngoài thay đổi. Chúng ta thường đề cao hiệu quả của những quy tắc đơn giản, gần gũi và dễ nhớ, kiểu hiệu ứng. Lý thuyết này giúp giải thích tại sao thị trường thỉnh thoảng hành xử một cách vô ý thức.


Lý thuyết tâm lý đám đông: Một quan sát cơ bản về xã hội con người cho thấy con người có mối liên hệ giao tiếp với người khác có cùng suy nghĩ. Điều này khá quan trọng để hiểu nguồn gốc của sự suy nghĩ tương tự nhau dưới tác động của các mối quan hệ giao tiếp, dẫn đến những hành động giống nhau trong cùng một khoảng thời gian và làm thay đổi giá các tài sản. Ảnh hưởng xã hội có một tác động rất lớn lên phán đoán cá nhân. Khi phải đối mặt với một tình huống mà nhà giao dịch cho rằng quyết định trở nên không chắc chắn thì ảnh hưởng hành vi và quan điểm của đám đông sẽ làm cho các cá nhân cảm thấy chắc chắn hơn. Tuy nhiên, tâm lý đám đông luôn tồn tại trong quá trình ra quyết định của con người cũng như nhà giao dịch, không phân biệt việc có kinh nghiệm hay không. Và lý thuyết ảnh hưởng tâm lý đám đông này càng rõ nét khi nhà giao dịch buộc phải đưa ra các quyết định nhanh chóng, chưa có đầy đủ thông tin cần thiết. Khi con người đối đầu với phán đoán của một nhóm lớn, họ có xu hướng thay đổi những câu trả lời của họ. Họ đơn giản nghĩ rằng tất cả những người khác có thể không sai.

Để có những quyết định giao dịch hợp lý và đạt được nhiều lợi nhuận, nhà giao dịch nên hạn chế những ảnh hưởng tâm lý trong các lý thuyết nêu trên, thay vào đó là sử dụng tổng hợp các công cụ phân tích khách quan, tạo tiền đề vững chắc cho các quyết định.