Tại sao sinh học tiến hóa của loài người lại hoạt động chống lại chúng ta trên thị trường?

"Tôi nghĩ tâm lý đầu tư cho đến nay là yếu tố quan trọng nhất, tiếp theo là kiểm soát rủi ro, trong đó yếu tố quan trọng nhất được cân nhắc là câu hỏi bạn mua và bán ở đâu." - Tom Basso, Phù thuỷ thị trường

Nền tảng tâm lý vững vàng là chìa khoá để đầu tư thành công. Trí óc con người là một công cụ mạnh mẽ, phức tạp và nhanh chóng trở thành con dao hai lưỡi đối với những người chưa được đào tạo trong khả năng kiểm soát của nó.

Nó giống như với việc lái một chiếc xe đua Công thức 1. Một tay đua lành nghề có thể đẩy con xe của mình đến giới hạn của nó, tận dụng mọi hiệu suất đến phút cuối cùng. Trong khi đó, một người mới lái xe tốt hơn hết nên ngồi trong một chiếc xe tải nhỏ. Đặt anh ta sau tay lái của một chiếc F-1, anh ta sẽ đâm thẳng vào một bức tường!



Tâm lý, hay sức mạnh cảm xúc, là cơ sở để xây dựng các kỹ năng hiệu suất cao. Không quan trọng bạn là trader có hiệu suất hàng đầu, hay siêu sao thể thao, khi đối mặt với những tình huống rủi ro, áp lực cao, tâm trí đều sẽ rơi vào trạng thái dòng chảy (flow state - xảy ra khi bạn cảm thấy hào hứng và tập trung vào một công việc nào đó) hoặc bừng cháy.

Chất lượng của quyết định trong những tình huống căng thẳng cao này đòi hỏi một người phải nhạy bén về mặt cảm xúc. Và cách duy nhất để phát triển sự dẻo dai về cảm xúc nàu là thông qua sự tự phản ánh nhất quán. Mục đích là để hiểu sâu sắc về điểm mạnh và điểm yếu của bạn.

Người ta nói rằng đầu tư là cách tốt nhất để một người thực sự hiểu bản thân mình. Thị trường sẽ nhanh chóng tiết lộ mọi khuyết điểm, sự bất an và điểm yếu nằm bên trong nhân vật. Đây là bản chất của thị trường và đó là lý do tại sao cảm xúc có xu hướng chạy hỗn loạn trong nó. Sợ hãi, tham lam, hy vọng, thiếu tự tin... Bạn cần phải chuẩn bị tâm lý để chống chọi qua cơn bão này, nếu không, thảm hoạ sẽ ập đến.

Để đối phó với những cảm xúc này, bạn cần hiểu được tâm trí ban đầu được phát triển như thế nào. Con người đã tiến hoá qua hàng triệu năm, dành phần lớn thời gian của họ đi lang thang trên hành trinh với tư cách là những người săn bắt và hái lượm theo bộ lạc. Sự ra đời của các thành phố với dân số lớn là điều tương đối mới nếu xét đến cuộc Cách mạng Nông nghiệp chỉ cách đây 10.000 năm - một mốc thời gian nhỏ trong quãng thời gian vĩ đại về sự tồn tại của loài người.

Thực tế là bộ não của chúng ta chủ yếu được phát triển trong lối sống khắc nghiệt của bộ lạc. Điều này có nhiều tác động đến cấu trúc tâm lý của chúng ta. Nó cũng giải thích tại sao bản năng tự nhiên lại khiến hầu hết chúng ta trở thành những trader kinh khủng.

Vậy chuyện gì xảy ra với cảm xúc? Chúng có phải là một điểm cố hữu của con người?

Không!

Trên thực tế, cảm xúc rất hữu ích trong một số tình huống nhất định. Cụ thể:

Một người đàn ông trong bộ lạc đang đi săn trở về thì bất ngờ chạm trán với một con sư tử núi. Khi sư tử xuất hiện, hạch hạnh nhân (amygdala) trong não anh ta sẽ kích hoạt phản ứng chống trả - hay - bỏ chạy (fight-or-flight). Người đàn ông ngay lập tức bị ảnh hưởng bởi nhiều cảm xúc khác nhau, như sợ hãi, phản công, lo lắng, v.v. Đồng thời, những thay đổi sinh lý cũng diễn ra trong cơ thể anh ta. Các hormone như adrenaline, testosterone và cortisol được giải phóng để chuẩn bị cho người đàn ông chiến đấu hoặc bỏ chạy.



Phản ứng về cảm xúc/ sinh lý của người đàn ông không chỉ khiến anh ta mạnh mẽ hơn và có khả năng sống sót sau cuộc chạm trán này, mà còn giúp anh ta đưa ra quyết định trong nháy mắt. Không có thời gian để ngồi và suy ngẫm về cách hành động tốt nhất trong một tình huống sinh tử. Tốc độ là chìa khoá và cảm xúc là công cụ thúc đẩy quá trình ra quyết định nhanh chóng.

Okay, cảm xúc có vẻ là một thứ rất tuyệt khi đối mặt với những con sư tử núi... nhưng còn trong tình huống thị trường ngày nay thì sao?

Hãy cân nhắc tình huống sau:

Khoản tiền tiết kiệm cả đời của một người đàn ông được đầu tư vào chỉ số SPY. Đột nhiên, thị trường giảm mạnh 5%. Và sau đó giảm thêm 6% vào ngày hôm sau. Người đàn ông phải đối mặt với cả những biến động cực đoan lẫn những mất mát to lớn. Sự an toàn về tài chính của gia đình anh ấy đang ở bờ vực nguy hiểm. Nếu anh ấy mất tiền tiết kiệm, anh ấy không thể đưa Timmy đi học đại học. Và nếu Timmy không học đại học, anh ấy chắc chắn sẽ ngồi lật bánh mì kẹp thịt trong 30 năm tới tại cửa hàng thức ăn nhanh trên phố. Đó là một tình huống sinh tử. Một quyết định cần được đưa ra nhanh chóng *dựa trên phản ứng tâm lý với sư tử núi*.

Tuy nhiên, cảm xúc không nên xuất hiện ở đây! Việc đưa ra quyết định nhanh chóng, lộn xộn cũng không giúp ích được gì. Tình yêu của người đàn ông dành cho Timmy sẽ chỉ khiến anh đưa ra những lựa chọn phi lý trí và sẽ phá hủy khoản tiết kiệm của anh ta về lâu về dài.

Trong những tình huống như thế này, phản ứng chống trả - hay - bỏ chạy sẽ chống lại bạn. Đây là lúc mà những quyết định hợp lý, điềm tĩnh chiếm ưu thế. Một trader cần chuyển việc ra quyết định của mình từ hạch hạnh nhân cảm xúc sang vỏ não trước trán lý trí. Làm như vậy sẽ giúp anh ấy vượt qua những phản ứng tức thời về cảm xúc và sinh lý để đưa ra quyết định đúng đắn hơn cho khoản tiết kiệm của mình.

Ngoài việc kiểm soát những cảm xúc này, chúng ta cũng phải đối mặt với những khao khát tiến hoá mạnh mẽ của mình để "hoà nhập".

Hãy hồi tưởng lại tổ tiên của chúng ta một lần nữa. Họ thường di chuyển theo những nhóm nhỏ để cung cấp cho nhau sự bảo vệ và hỗ trợ. Tất cả các nhu cầu cơ bản như thức ăn và chỗ ở đều được đáp ứng thông qua nhóm.

Thực tế này làm cho việc một cá nhân được chấp nhận bởi nhóm của mình trở nên vô cùng quan trọng. Nếu không được yêu thích, anh ta sẽ bị tẩy chay và buộc phải rời đi, tương đương với bản án tử hình thời kỳ đó. Một người không nằm trong một bộ lạc sẽ gặp khó khăn khi sống một mình và tiếp xúc với môi trường hoang dã.

Những người theo chủ nghĩa tuân thủ của nhóm là những người sống sót lâu nhất. Họ cũng là những người truyền lại mã di truyền nhiều nhất. Tâm lý "hoà nhập" đã trở thành một đặc điểm sinh tồn nổi trội và ngày càng mạnh mẽ hơn khi nó truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác trong hàng triệu năm. Đây là lý do tại sao tất cả chúng ta được sinh ra với nhu cầu tự nhiên là được người khác chấp nhận. Làm điều gì đó đi ngược lại xu hướng, đặc biệt là điều gì đó có thể khiến chúng ta bị từ chối khỏi nhóm của mình, là đi ngược lại hoàn toàn với bản chất của chúng ta.

Tâm lý này có thể có ý nghĩa trong quá khứ, nhưng ngày nay nó không còn hợp lý nữa... đặc biệt là trên thị trường.

Liệu việc luôn đi cùng đám đông hay suy nghĩ cho bản thân - cái nào đáng làm hơn?

Câu trả lời là hiển nhiên - bạn phải suy nghĩ cho chính mình!

Và nhiều khi suy nghĩ độc lập sẽ khiến bạn làm điều hoàn toàn ngược lại với đám đông.

Như Warren Buffet đã từng nói về thành công của Berkshire Hathaway:

“Chúng tôi chỉ cố gắng sợ hãi khi người khác tham lam và chỉ tham lam khi người khác sợ hãi.”



Lấy tháng 3 năm 2009 làm ví dụ. Nỗi sợ hãi đang tràn lan khắp nơi và không ai muốn đầu tư sau khủng hoảng. Nhưng đây là thời điểm mà việc định giá đã chín muồi cho việc chọn mua. Thị trường đã sẵn sàng để quay đầu.

Đi ngược lại đám đông và đầu tư lớn trong giai đoạn này - tham lam khi người khác sợ hãi - sẽ giúp bạn có được một cơ hội lớn.

Đây là lý do tại sao điều quan trọng là tránh trở thành nạn nhân của tư duy tập thể. Một nhà đầu tư cần phải đưa ra quyết định của riêng mình dựa trên niềm tin của chính mình.

Nhưng tất nhiên điều này không hề dễ dàng!

Suy nghĩ cho bản thân có nghĩa là vi phạm nhu cầu sinh học của bạn để được người khác chấp nhận. Nó tự động cảm thấy không an toàn và không thoải mái. Nhưng khả năng quản lý phản ứng cảm xúc tiêu cực đi kèm với suy nghĩ độc lập là chìa khóa thành công lâu dài!


Đừng quên THẢ TIM, SHARE VÀ COMMENT để ủng hộ mình nhiều hơn nữa nhé!! Nice day cả nhà